‘Het is genoeg’

Hoe maak je duidelijk dat een interview wat jou betreft voorbij is? Het begint bij zelf beslist zijn, duidelijk. Zonder dat je probeert de interviewer met een leugentje het bos in te sturen.

Minister-president Dick Schoof en parlementaire pipo Jaïr Ferwerda gaven bij Renze op Zondag samen een demonstratie van hoe het niet moet. De Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) leek te schitteren door afwezigheid en liet een beveiliger het vuile werk opknappen. Met weinig succes. Het gesprek dat zich ontspon, voor en na diens ingreep, verdient van geen kant de schoonheidsprijs.

De transcriptie van ruim twee minuten gesteggel waarop de talkshow zijn kijkertjes vergastte maar dat niet om aan te zien was (en waar de eindredactie beter veel eerder een punt aan had gebreid):
Jaïr Ferwerda: “Meneer Schoof, goedendag.”
Dick Schoof: “Goeie morgen.”
[knip]
JF: “Heeft u naar de Schoo-lezing gekeken, eigenlijk?”
DS: “Nee.”
JF: “Niet?”
DS: “Nee.”
JF: “Want ik hoorde namelijk…”
DS: “Tijdens de Schoo-lezing was ik in de Oekraïne, misschien kunt u zich dat nog herinneren?”
JF: “Maar even één ding hoor, want we horen namelijk van meerdere bronnen dat ú voor die Schoo-lezing gevraagd bent en dat u ook had toegezegd.”
DS: “Ja maar dat vind ik helemaal niet eh belangrijk eh de eh” (“Nou…”) “Pieter Omtzigt heeft die lezing gehouden, ik was echt gewoon verhinderd…”
[knip]
JF: “Maar ze hebben die lezing speciaal verpl-verplaatst voor u naar woensdag en zalen geregeld en alles geregeld, de kaartjes waren gedrukt, alles was geregeld.”
DS: “Zo zwaar was het allemaal niet, eh…”
JF: “Ik begreep van die organisatie van wel.”
DS: “Eh… nee hoor, dus eh, eh, volgens mij zijn de is mijn verhouding met Elsevier nog steeds uitstekend ehm en eh het was voor mij agenda-technisch gewoon niet in te plooien.”
[knip]
JF: “Of is het zo, want het is een inhoudelijke lezing waarin je je visie kan geven, dat u dacht van hé, ja, misschien moet ik dat wel niet doen, ik moet neutraal zijn.”
DS: “Nee, nee, nee, nee, het was echt allemaal agenda-technisch, het was gewoon veel te ingewikkeld…”
[knip]
DS: “…en…” (terwijl Ferwerda wild gesticuleert en Schoof door wil lopen) “…misschien gaan we nog een keer gezellig toch in die tuin lopen…”
JF: (verder gesticulerend) “Maar…”
DS: “…en dan worden de gesprekken vast gezelliger.” (loopt door naar PowNed-verslaggeefster, achtervolgd door Ferwerda)
JF: “…niet zo… niet zo… niet zo…” (draait mee met Schoof, handen wapperend voor de camera) “…dat hier een groter verhaal achter zit?”
DS: “Nee, daar zit helemaal geen groter verhaal achter.” (“Nee?”) “Nee, het is echt gewoon een kwestie van agenda’s, nee natuurlijk zit er geen groter verhaal achter.”
[knip]
JF: “Even… even, toch, want het is de belangrijkste lezing van het land, u heeft…”
PowNed-verslaggeefster: “Jaïr wordt gewoon weggetrokken! Nou…”
JF: “Ik word hier door de beveiliging word ik hier nu weggetrokken.”
Beveiliger: “Het is genoeg.”
JF: “Dit is werkelijk waar hoe het werkt in Nederland. Je wordt door de beveiliging weggetrokken, nou. Ja, ja, nee, nee, ik vind, ik vind” (loopt terug naar Schoof die hem, “Jaïr, Jaïr, Jaïr…”, amicaal bij de schouder pakt) “ik vind het toch wel beschamend…”
DS: “Jaïr, je blééf maar doorgaan, hè, dus eh, nou…” (maakt bijna ‘streep eronder’-gebaar en sputtert wat door Ferwerda heen)
JF: “Ja, omdat ik dit nogal een inhoudelijk punt vind, dit is een hele belangrijke lezing en ik begrijp dan niet wie u heeft toegezegd, de organisatie verplaatst hem vervolgens speciaal voor u en dan zegt u wéér af, daaruit blijkt volgens mij, misschien bent u wel teruggefloten door Wilders of door anderen om niet dat-dat-dat profiel te krijgen.”
DS: “Is een volstrekt eigen afweging geweest eh de eh de eh vraag is via een journalist van de Elsevier aan mij ooit gesteld, toen heb ik gezegd ‘Dat lijkt me een prachtig idee’, uiteindelijk bleek het voor mij agenda-technisch niet te realiseren en dat… meer is het niet.”
[knip]
JF: “Dus zullen we even voortaan afspreken dat de beveiliging mij niet wegtrekt dan?”
DS: “Nou, iedereen doet zijn eigen professie en laten we nou…”
JF: “Ja? Ik vond dit best wel onprofessioneel eigenlijk.”
DS: “Nou, ik vind dat de mensen professioneel zijn en ze handelen professioneel en eh er is eh wij houden gewoon eh het gesprek, u bent professioneel, ik ben professioneel en de beveiliger is professioneel.”

Weinig benijdenswaardig
Laat ons om te beginnen vaststellen dat de leider van kabinet-Schoof beroepsmatig in een weinig benijdenswaardige positie verkeert. Bij zijn eerste optreden in het parlement schoof de leider van de grootste politieke partij hem al onder de bus. Henri Bontenbal en Rob Jetten, beiden van de oppositie, namen hem daarop een soort van in bescherming. De coalitiepartijen (of hoe je in deze constellatie VVD, NSC en BBB moet noemen) gaven niet thuis en ook de Kamervoorzitter deed of zijn neus bloedde. Hij riep zijn leider niet tot de orde. Vanaf dat moment wist Schoof zeker er écht alleen voor te staan.

Tegen die achtergrond was het voorstelbaar dat Jaïr Ferwerda meende iets op het spoor te zijn. Iemand (van EW? – ‘Elsevier‘ mag je eigenlijk niet meer zeggen) had hem iets ingefluisterd over hoe Schoof zich onder zijn toezegging de H.J. Schoo-lezing van 2024 te verzorgen uit wurmde. Kan best. Het gaf Pieter Omtzigt de kans zijn verhaal (echt niet in een vloek en een zucht in elkaar gedraaid) af te steken. Vooral het ‘Krijgt meer kinderen!’ bleef hangen. (Een jaar eerder had Caroline van der Plas nog ‘Sound of Silence’ staan zingen – het kan altijd erger.)

Het lukte Schoof niet om op de oprit van het Catshuis voor de draaiende camera van Jaïr Ferwerda een houdbare quote op te boeren die de verdenking smoorde. Het lukte Ferwerda niet een zuivere vraag te stellen. De frustratie daarover leek hem over te nemen. En het lukte de Rijksvoorlichtingsdienst vrijdag 6 september niet om de premier tegen deze opdringerige frustratie in bescherming te nemen. Dat zal zich ongetwijfeld niet meer zo herhalen. Zie je uit eerste hand waarom bewindslieden zich achter cordons woordvoerders terugtrekken.

Maar hoe bescherm je je als je niet beschikt over een RVD of attente beveiliger?

Draaiende camera
Het begint ermee dat je vrijwel nooit hoeft toe te staan met draaiende camera te worden besprongen. Uitzonderingen zijn ‘de patatbalie’ bij de Tweede Kamer (als je kamerlid bent) of voorafgaand aan of na afloop van de ministerraad, tegenwoordig in het Catshuis (als bewindspersoon). Ook gelden er iets andere regels als je als BN’er voor het gerecht bent gedaagd of als je iets te vertellen meent te hebben bij een demonstratie. Voor de rest mag je altijd even om belet vragen voor een interview, het hoeft nooit ‘Nú!’. Het kan helpen als je iemand bij je hebt die journalisten vriendelijk doch beslist stopt als ze overwegen het toch nóg eens te proberen. Zo’n eh… lijfwacht (in workshops gebruik ik een ander woord) moet er geen probleem mee hebben onaardig te zijn. Kun jijzelf je vriendelijke ‘ik’ blijven.

Wanneer je denkt in de belangstelling van journalisten te komen staan, zorg dan dat je weet waarover zij het willen hebben én dat je weet wat jij daarover gaat zeggen. Probeer niet, à la Schoof, te schmieren als je geen verhaal hebt. Wees voorbereid. Doe die voorbereiding met iemand die aan jouw kant staat maar die zich ook door jou geen knollen voor citroenen laat verkopen. Bel ons – op tijd. Als je ons kunt vertellen wat je waarom allemaal deed of achterwege liet, kun je daarna ieder gesprek aan.

Probeer maar eens.